خبرنگار اَمرداد – سیاوُش آریا :
کاوش‌های باستان شناسی در تَل لَپویی زرقان در استان پارس(:فارس) از نیمه‌ی دوم اَمرداد ماه آغاز و تا نیمه‌ی دوم شهریور ماه دنباله دارد. این کاوش‌ها با آرمان شناسایی ادوار پیش از تاریخ و آگاهی از جوامع باستانی استان انجام می‌شود.
به گزارش اَمرداد، تَل شَنگُلی یا سیاه خانی در 30 کیلومتری شمال شیراز و در بخش باختری(:غربی) رودخانه‌ی کورش (کُر) و خاور (:شرق) شهر لپویی کنار جاده‌ی آسفالته‌ی کمربندی جای گرفته و یکی از مهم‌ترین میدان‌های(:محوطه های) باستانی پارس (:فارس) است که در بردارنده‌ی مواد فرهنگی از هزاره‌ی چهارم پیش از زایش عیسا (:ق.م) است و نخستین بار در بررسی‌های باستان شناسی ویلیام سامنِر آمریکایی، شناسایی شد. «دوره لپویی» بر یک بازه‌ی زمانی مهم در پارس یعنی از 3800 پیش از زایش عیسا تا 3300 پیش از زایش عیسا (5800 تا 5300 سال پیش) گفته می‌شود. این زمان با روزگار روستانشینی پایانی که تحولات آن درگذر از روزگار روستانشینی به شهر نشینی و پیدایش فرمانروایی‌ها(:حکومت ها) بوده، هم زمان است و برای پژوهشگران ارزش بسیاری دارد. کاوش در این تپه نیز برای درک پاسخ‌گویی بهتر به پرسش‌های پیرامون روزگاران(:دوره ها) نام برده است. این تپه دارای بلندای کمی از بستر زمین‌های پیرامون است و به همین روی از سوی قاچاقچیان دستبرد کمتری به این کوی(:منطقه) زده شده است. بزرگی این تپه به یک هکتار می‌رسد. در دفتر «لپویی ستاره درخشان فارس» پوشینه‌ی(:جلد) دوم آورده شده، مردمان بومی(:محلی)، این تپه را تل شنگُلی نامیده اند، زیرا در فصل بهار بر روی این تپه گیاهی خوراکی به نام بومی «شنگُل» به فراوانی می روید. در بررسی‌های پیشین این تپه، نمونه‌های آوَندهای (:ظروف) سفالی سرخ رنگ ساده و کوره‌های پخت این نمونه سفال را یافته اند و این سفال را به نام نخستین جایگاه پیدایش یعنی لپویی نام گذاری کرده اند.
نوروز رجبی، باستان‌شناس و جانشین گروه (:معاون تیم) کاوش تل لپویی در همین زمینه به اَمرداد گفت: «تپه لپویی از 3800 پیش از زایش عیسا تا 3300 پیش از زایش عیسا را در بر می‌گیرد و وابسته(:مربوط) به روزگار پایانی روستانشینی و مرحله‌ی پیدایش فرمانروایی‌ها است. مواد فرهنگی این روزگار نخستین بار از سوی کاوش های باستان شناسی تل باکون به وسیله ی «دونالند مک کان» و «لانگسدروف» به دست آمده است. اما در بررسی‌های سامنِر در دهه ی 70 میلادی است که این تپه شناسایی شده و مواد فرهنگی این بازه زمانی به نام روزگار لپویی نامدار می‌شود. یعنی سفال های سرخ – بَنکی (:قهوه ای) درخشانی که به نام روزگار لپویی می‌شناسیم که برجسته‌ترین (:شاخص ترین) تپه‌ی این روزگار همین تپه لپویی است».
هَموَند (:عضو) هیات علمی دانشگاه آزاد مَرودشت در دنباله‌ی سخنانش افزود: «این برای نخستین بار است که این تپه کاوش می‌شود. این کاوش‌ها در راستای به دست آوردن مانده‌های مِهرازی (:بقایای معماری) و یافتن شواهدی برای پاسخ گویی به پرسش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منطقه انجام می گیرد. ارزش این کار از این روی است که می‌تواند ما را با اقتصاد زیستی (:معیشتی)، رژیم خوراکی و روش زندگی آنان آگاه کند. همچنین یکی از برنامه‌هایی که در این کاوش دنبال می کنیم تعیین حریم و گُستره ی (:عرصه) تپه است تا اندازه‌ی(:حدود) تپه روشن و مصوب شده و از دست اندازی به آن پیشگیری شود. هم اینک ما در فصل یکم از کاوش هستیم و امیدواریم تا با همکاری و همیاری مدیران و سرپرستان(:مسوولان) وابسته و پشتیبانی های مادی و مینُوی (:معنوی) آنان، این کاوش‌ها دنباله داشته باشد».
این کارشناس ارشد باستان‌شناسی درباره‌ی یافته‌های این کاوش به اَمرداد گفت: «تاکنون از این تپه یافته‌های سفالی، مانده‌های استخوانی، مانده‌های مِهرازی، استخوان‌های جانوری و انسانی به دست آمده است که در بردارنده‌ی شماری اجاق، مانده‌هایی از کَت‌های مهرازی زمان‌های گوناگون است که باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند. در این کاوش ما چندین گمانه کوچک برای تعیین حریم و گُستره به همراه دو ترانشه ی بزرگ زده و آغاز به کار کرده ایم. همچنین با بودن کَنده‌کاری(:حفاری) های غیرمجاز، خوشبختانه این تپه هنوز سالم است. خطر گذر جاده‌ی دو سویه از بخش شمالی تپه آن را تهدید می کند که با تعیین حریم و گستره‌ی آن کوشش می کنیم تا از آسیب های بیشتر پیشگیری شود. در این جا ما دو کارگاه باز کردیم تا به پرسش های بُنیادین اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی پاسخ داده شود. از بافت‌های مهرازی نیز داده‌هایی به دست می آید که ارزش مطالعات فراوانی برای باستان‌شناسان دارد».
رجبی در بخش دیگری از سخنانش افزود « تپه ارزش فراوانی دارد. درکوی مردابی جای گرفته که یک کوی نیزاری برای کشاورزی است که توانایی‌های(:پتانسیل ها) بسیاری در آن نهفته است، اگر چه در کنار رودخانه‌ی کورش (کُر) هم جای گرفته است. یکی از پرسش‌هایی که در این تپه وجود داشته است، گذار از روزگار پیش از لپویی به روزگار لپویی و گذار از روزگار لپویی به پس از روزگار لپویی است. یعنی از روزگار باکون به لپویی و از روزگار لپویی به بانشی. و امیدواریم که مانده های مهرازی ارزشمندی به دست آید تا به پرسش‌هایمان پاسخ درخُوری(:مناسبی) داده شود. همچنین درگذشته در این تپه که بیش از یک هکتار بوده سکونت کامل و همیشگی(:دایم) وجود داشته و روستایی مهم به شمار می آمده است. کمابیش از همین زمان است که مردم روستاها را ترک کرده و به سوی شهرها می‌روند و شهرهای بزرگ شکل می‌گیرد که شهرهایی همانند بانش و تل مَلیان بیضاء یا اَنشان پدید می‌آید. این کاوش‌ها می‌تواند آگاهی‌های خوبی از روزگار لپویی به ما بدهد».
به گزارش اَمرداد، کاوش‌های باستان‌شناسی تپه‌ی لپویی با همکاری دانشگاه آزاد مَرودشت و پژوهشگاه باستان‌شناسی و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در حال انجام است. رودخانه‌ی کورش یا کُر بزرگ‌ترین رودخانه پارس است که از کوه‌های پالانگردی در شهرستان اِقلید سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن آب شماری از چشمه‌های این شهرستان به آن با نام دزدکُر که نام روستایی در منطقه‌ی اقلید است از کرانه‌ی(:ناحیه) تنگه بُراق سَده وارد شهرستان مرودشت می‌شود. تپه‌ی باستانی لپویی با شماره ی 16073 در سال 1385 به ثبت ملی رسیده است.